Aktualności

Blog

Maszyny wykorzystywane w budownictwie

Koparki

Koparka – maszyna do robót ziemnych, służąca do oddzielania urobku od gruntu i przeniesienia na środki transportowe lub na składowisko. Koparka może również pełnić rolę urządzenia przeładunkowego (wtedy nabiera i przenosi tylko materiał sypki). Są maszynami powszechnie stosowanymi wszędzie tam, gdzie zachodzi właśnie konieczność takich procesów, stąd wykorzystywana jest powszechnie przy pracach ziemnych budowlanych, transportowych lub górniczych.

Zasadniczo podziału koparek dokonuje się na dwie podstawowe grupy w zależności od charakteru pracy:

  • Koparki pracujące w cyklu przerywanym, tzn. pomiędzy kolejnymi etapami pracy naczynia urabiającego występują etapy pomocnicze, takie jak przeniesienie naczynia z urobkiem, jego opróżnienie i powrót do pozycji pracy. Ponieważ wyposażone są w jedno naczynie urabiające, nazywane są koparkami jednonaczyniowymi. Jest to grupa koparek najpowszechniej znanych i stosowanych.
  • Koparki pracujące w cyklu ciągłym, tzn. kolejne etapy pracy naczyń urabiających następują jedno po drugim w sposób ciągły. Są wyposażone w wiele naczyń urabiających połączonych zamkniętym łańcuchem lub ustawionych na kole czerpakowym. Grupa ta określana jest jako koparki wielonaczyniowe.


Podział w zależności od osprzętu roboczego:

  • podsiębierne – może pracować zarówno powyżej jak i poniżej poziomu terenu na którym stoi.
  • przedsiębierne – współpracuje ze środkiem transportu, pracuje zjeżdżając do wykopu, pracuje z poziomu wykopu,
  • chwytakowe – (do wykopów jamistych): opuszcza się łyżka, nabiera i unosi grunt,
  • zbierakowe – zbierak wleczony po ziemi na linie odspaja grunt; może być stosowany do wszystkich rodzajów wykopów.

Do ciekawych zastosowań koparek należy koparka podwodna przeznaczona do eksploatacji morskich złóż minerałów, tzw. konkrecji. Innym nietypowym rozwiązaniem jest koparka linotorowa, którą zalicza się również do dźwignic linotorowych. Do drobnych robót ziemnych często wykorzystywane są koparko-ładowarki zbudowane na
bazie ciągnika.

Koparko-ładowarki

Koparko-ładowarka – maszyna do robót ziemnych spełniająca zarówno funkcję koparki, jak i ładowarki. Koparko-ładowarki są zwykle oparte na konstrukcji traktora o napędzie kołowym, rzadziej gąsienicowym. Koparko-ładowarka jest jedną z najbardziej uniwersalnych maszyn budowlanych. Służy m.in. do: przygotowania terenów budowy chodników i dróg dla rowerów, prac porządkowych, wykonywania wykopów melioracyjnych czy prac komunalnych. Maszyna ta znajduje również szerokie zastosowanie w gospodarstwach rolnych.

Ładowarka kołowa (łyżkowa) – maszyna do robót ziemnych przeznaczona do załadunku i transportu urobku na bliskie odległości przy wykorzystaniu odpowiedniego osprzętu w formie łyżki. Może być również wykorzystana do odspajania niezamarzniętych gruntów, przewozu materiałów budowlanych na placach budów, a przy wykorzystaniu dodatkowego osprzętu – do przeładunku dłużnic, bloków kamiennych i innych materiałów (ładowarki uniwersalne). Od koparki łyżkowej odróżnia ją przede wszystkim to, że napełnianie łyżki realizowane jest w niej za pomocą mechanizmu jazdy.

Podział:

ze względu na budowę:

  • ładowarki łyżkowe gąsienicowe – na ciągniku gąsienicowym, stosowane najczęściej w kamieniołomach
  • ładowarki łyżkowe kołowe (najczęściej stosowane) – na ciągniku kołowym
    • nieprzegubowe – jednoczęściowe podwozie i skrętne koła
    • przegubowe – dwuczęściowe podwozie (część przednia i tylna)
  • połączone przegubem, to rozwiązanie jest współcześnie najczęściej stosowane

ze względu na przeznaczenie:

  • naziemne
  • kopalniane


ze względu na sposób pracy

  • czołowe – łyżka umieszczona z przodu maszyny, możliwości ruchu łyżką tylko w jednej płaszczyźnie
  • obrotowe – łyżka wraz z wysięgnikiem umieszczona na obrotowej platformie, umożliwia to wysypywanie ładunku na bok bez potrzeby obracania i przejazdu całej maszyny
  • z łyżką wychylną na bok
  • z wyładunkiem zasięrzutnym – możliwości ruchu łyżki tylko w jednej płaszczyźnie od czoła pojazdu, aż do tyłu, stosowane kiedyś w kopalniach i budownictwie

Budowa

  • narzędzie robocze
    • łyżka (różne typy łyżek, łyżka klapowa)
    • uchwyt do dłużnic
    • hak
    • chwytak
    • zbiornik do betonu
    • widły do palet
  • wysięgnik z układem podnoszenia
    • układ podnoszenia trójczłonowy i łyżki trójczłonowy
    • układ podnoszenia trójczłonowy i łyżki czteroczłonowy
    • układ podnoszenia czteroczłonowy z równoległobokiem (prostowodny) – umożliwia
    • utrzymanie łyżki przy stałym kącie względem poziomu przy różnym położeniu wysięgnika

Równiarki

Równiarka – maszyna do robót ziemnych, służąca głównie do profilowania podłoży pod nawierzchnię dróg, lotnisk, rowów i poboczy, wyrównywania nasypów. Stosowane są również do mieszania materiałów drogowych w procesie stabilizacji, do zrywania starej nawierzchni, trawników itp. oraz do wyrównywania powierzchni pola.

Spycharki

Spycharka gąsienicowa – ciągnik gąsienicowy, zaliczany do grupy maszyn do robót ziemnych. Maszyna ta przeznaczona jest do wykonywania prac ziemnych w budownictwie ogólnym lub przemysłowym, górnictwie odkrywkowym i skalnym, energetyce (hałdowanie węgla kamiennego w elektrociepłowniach), leśnictwie, w sektorze komunalnym (składowiska odpadów), portach oraz kolejowych terminalach przeładunkowych. Wykorzystywana głównie do odspajania gruntu, wykonywania wykopów, przemieszczania urobku na bliskie odległości, zagęszczania podłoża, niwelacji i profilowania terenu oraz innych prac przy użyciu lemiesza, zrywaka, zaczepu i innych specjalistycznych osprzętów. Standardowa wersja tej maszyny przystosowana jest do pracy w klimacie umiarkowanym. Może być ona również dostosowana do eksploatacji przy temperaturach powietrza od -50 °C do +50 °C .

Walce budowlane, drogowe

Walec budowlany to maszyna do zagęszczania gruntów w robotach ziemnych lub zagęszczania mas nawierzchniowych przy budowie dróg, poprzez nacisk sztywnych lub podatnych kół – wałów podczas jazdy.


Podział

ze względu na oddziaływanie na podłoże

  • walce statyczne – oddziałują własną masą, na niewielką głębokość. Używane są najczęściej do prac końcowych w robotach drogowych, dogęszczania górnych warstw nasypów, zagęszczania podsypek pod fundamenty.
  • walce wibracyjne – jednoczesne oddziaływanie statyczne i dynamiczne, odpowiedni układ wirujących mas zapewnia drgania o częstości do 50 Hz. Ich głębokość oddziaływania sięga 2 m.


ze względu na sprężystość wałów

  • walce stalowe
  • walce ogumione (wały podatne w formie zestawów kół ogumionych

ze względu na kształt wałów

  • gładkie
  • okołkowane
  • tarczowe
  • siatkowe
  • kompaktory

Zagęszczarki

Zagęszczarka (np. zagęszczarka wibracyjna, zagęszczarka płytowa, „skoczek”) – maszyna stosowana do zagęszczania podłoża (gruntu, nawierzchni) poprzez proces wibrowania. Elementem roboczym jest płyta metalowa wzbudzana przez układ wibracyjny napędzany silnikiem elektrycznym lub spalinowym. Układ wibracyjny zagęszczarki zbudowany jest przeważnie z jednego lub z dwóch wałków mimośrodowych umieszczonych bezpośrednio na płycie wibracyjnej w szczelnie zamkniętej obudowie. Zagęszczarki są powszechnie stosowane przy drobnych pracach budowlanych, zagęszczaniu
podłoża przy kładzeniu przewodów, kostki brukowej, naprawach dróg, przy pracach w trudno dostępnych miejscach.


Parametry określające zagęszczarki:

  • masa zagęszczarki (kg)
  • wymiary płyty roboczej zagęszczarki (mm)
  • częstotliwość wibracji (Hz)
  • wartość siły odśrodkowej (kN)
  • głębokość zagęszczania (cm)
  • prędkość robocza (m/s)

Wyróżnia się kilka typów zagęszczarek:

  • ręcznie prowadzone
  • ręczne prowadzone (nawrotne)
  • samoprzesuwne
  • kroczące
  • podczepiane do maszyn (np. ciągników)

Kruszarki

Kruszarka – maszyna rozdrabniająca wykorzystująca proces kruszenia do wytwarzania kruszywa.
W literaturze umownie przyjmuje się, że z kruszeniem mamy do czynienia wtedy, gdy produkt rozdrabniania ma średnicę większą od 1 mm, a z mieleniem, gdy średnicę poniżej 1 mm


Podział:

  • kruszarki szczękowe
  • z dolnym zawieszeniem szczęki ruchomej (typu Dodge)
  • z górnym zawieszeniem szczęki ruchomej
    • kruszarki szczękowe dwurozporowe (typu Blake)
    • kruszarki szczękowe jednorozporowe (typu Dalton)
    • inne specjalnej konstrukcji (np. Rotex, szczękowe udarowe itp)
  • kruszarki stożkowe
    • o stożkach przeciwzbieżnych
    • o stożkach wspołbieżnych
    • z wałem nieruchomym
  • kruszarki walcowe
  • kruszarki uderzeniowe
    • kruszarki młotkowe
    • kruszarki bijakowe (udarowe)
    • z wałem pionowym (kubizery)- z ang. VS

Zasadniczo, ze względu na charakter pracy, można mówić o kruszarkach obciążonych w sposób cykliczny (kruszarki szczękowe) oraz obciążonych w sposób ciągły (kruszarki walcowe, stożkowe, uderzeniowe).

Wywrotki

Wywrotka – pojazd: samochód ciężarowy, wózek, wagonik z przechylaną do tyłu lub na bok skrzynią ładunkową, co umożliwia samoczynny rozładunek. Wywrotki stosowane są do transportu materiałów płynnych, sypkich lub kawałkowych.

Rodzaje wywrotek:

  • wywrotki tylnozsypowe – Wywrotki tego typu są przeznaczone na pojazdy 3 i 4 osiowe o dopuszczalnej masie 26-32 tony.
  • wywrotki ciężkie – Wywrotka typu ciężkiego przeznaczona jest na pojazdy 3 i 4 osiowe o dopuszczalnej masie całkowitej 26-32 ton.
  • wywrotki półcięzkie – przeznaczone są na pojazdy 3 osiowe o dopuszczalnej masie całkowitej 18-26 ton.
  • wywrotki lekkie – przeznaczone są na pojazdy 2 osiowe o dopuszczalnej masie całkowitej 6,5 -18 ton.
  • wywrotki ultralekkie – Wywrotka typu ultralekkiego przeznaczona jest na pojazdy 2 osiowe o dopuszczalnej masie całkowitej 3,5 -6,5 ton.

Wozidła

Wozidło, wozidło technologiczne – rodzaj wywrotki, przeznaczonej do transportu dużych ilości materiałów sypkich w trudnych warunkach terenowych, niedostępnych dla standardowych samochodów ciężarowych, np. w kopalniach odkrywkowych. Ze względu na konstrukcję wozidła dzielimy na przegubowe oraz sztywnoramowe.

Budownictwo drogowe

Drogownictwo – dziedzina budownictwa zajmująca się zagadnieniami teorii i praktyki budowy i eksploatacji dróg.
Zasadniczą działalnością drogownictwa jest projektowanie, budowa, odbudowa, remonty i organizacja prac drogowych oraz letnie i zimowe utrzymanie dróg.

Droga kołowa – droga przeznaczona do poruszania się za pomocą pojazdów kołowych. Droga taka zazwyczaj charakteryzuje się utwardzoną nawierzchnią (zwykle asfalt, beton, żwir, szuter, bruk itp.). Utwardzenie składa się zazwyczaj z kilku warstw, ale może nim być również tylko utwardzenie powierzchni gruntu.
Droga kołowa składa się z jezdni (części przeznaczonej dla ruchu pojazdów) oraz pobocza. Pobocze jest niezbędne ze względów konstrukcyjnych (np. ułatwia odprowadzanie wody z nawierzchni). Niekiedy, szczególnie w miastach, pobocze stanowi chodnik, czyli część drogi wydzielona dla ruchu pieszych. Drogę stanowi również towarzysząca jej infrastruktura, jak: znaki drogowe (poziome i pionowe), słupki odległościowe, parkingi, stacje benzynowe itp.

Nasyp

Nasyp – budowla ziemna, której niweleta znajduje się powyżej powierzchni terenu.

Wykonywanie nasypów, szczególnie tych wysokich, jest obarczone koniecznością dużej precyzji, związanej z ryzykiem osunięcia się budowanej konstrukcji, spowodowanym nieodpowiednim dobraniem naturalnych parametrów fizycznych gruntu. Ryzyko takie może zostać spotęgowane na skutek naturalnego osiadania gruntu, jak również ze względu na podatność gruntu na działanie wód opadowych.


Grunty z których należy wykonywać nasypy powinny odznaczać się dużą jednorodnością.Najlepszym materiałem na nasypy są grunty kamieniste, żwirowe, piaszczyste i piaszczysto-gliniaste. Nasypy można wykonywać również z innych gruntów pod warunkiem starannego ich zabezpieczenia przed wpływem wody. Do budowy nasypów można także stosować, przy odpowiedniej technologii, materiały odpadowe z przemysłu ciężkiego takie jak: popioły, żużle czy szlaki wielkopiecowe oraz pyły.

Nasypy można wykonywać z różnorodnych gruntów pod warunkiem przestrzegania poniższych zasad :

  • nasyp wykonuje się warstwowo przy czym każda warstwa nie może przekraczać 0,5 m,
  • każda warstwa powinna być z jednorodnego gruntu,
  • każda warstwa musi być zagęszczona do wskaźnika zagęszczenia podanego w projekcie,
  • nie wolno dopuścić do powstania w warstwach nieprzepuszczalnych zaklęśnięć zdolnych do zatrzymywania wody,
  • w każdej warstwie należy zapewnić swobodny odpływ penetrującej wody,
  • warstwy z gruntów nieprzepuszczalnych powinny być w przekroju dwuspadkowe,
  • nie wolno dopuścić do wymieszania się w bryle nasypu gruntów o różnej wodoprzepuszczalności.

Wykop

Wykop – budowla ziemna w postaci odpowiednio ukształtowanej przestrzeni powstałej w wyniku usunięcia z niej gruntu.
Wszelkie wykopy należy wykonywać wraz z zastosowaniem odpowiednich środków bezpieczeństwa. Nie należy wykonywać wykopów bez skarp lub rozparcia na głębokość większą niż 1 metr w gruntach piaszczystych i 1,5 metra w gruntach gliniastych

Wykopy można wykonywać dwiema metodami:

  • metoda czołowa – metoda ta jest skuteczna przy wykopach o dużych głębokościach, lecz małych szerokościach
  • metoda warstwowa (podłużna) – metoda ta jest skuteczna przy dużych szerokościach wykopów. Można wtedy zastosować oprócz koparek także spycharki i zgarniarki, zdejmujące kolejne warstwy gruntu. W innej wersji tej metody koparka wykonuje wykop na szerokość i głębokość zasięgu łyżki, który jest następnie poszerzany przez spycharko-zgarniarki.

Rodzaje wykopów:

  • Szerokoprzestrzenne – ich szerokość i długość w znaczącym stopniu przekracza głębokość. Szerokość od 1,5 m
  • Wąskoprzestrzenne – szerokość ≤ 1,5 m, długość i głębokość dowolna
  • Jamiste – długość i szerokość ≤ 1,5 m.

Rozbiórki

Rozbiórka – rodzaj robót budowlanych, polegających na demontażu i usunięciu z przestrzeni określonego, istniejącego obiektu budowlanego lub jego części.

Ustanowienie rozbiórki jako rodzaju robót budowlanych dokonane jest w Prawie budowlanym, w art. 3 pkt 7 tej ustawy. Takie przypisanie rozbiórki do kategorii robót budowlanych implikuje odpowiednie konsekwencje związane między innymi z wymaganiami dotyczącymi procedur administracyjnych poprzedzających rozpoczęcie rozbiórki. Artykuł 31 wymienionej ustawy określa dla rozbiórki jakich obiektów wymagane jest pozwolenie na rozbiórkę, dla jakich zgłoszenie, a do jakich nie wymaga się ani pozwolenia, ani zgłoszenia. Prowadząc rozbiórkę, wymagane może być prowadzenie dziennika rozbiórki. Dla obiektów nieużytkowanych lub niewykończonych może zostać przeprowadzone odpowiednie postępowanie dotyczące ich rozbiórki. Stosowna procedura określona jest w rozporządzeniu w sprawie warunków i trybu postępowania w sprawach rozbiórek nieużytkowanych lub niewykończonych obiektów budowlanych

Kruszywa

Kruszywo – materiał sypki pochodzenia organicznego lub mineralnego, stosowany głównie do produkcji zapraw budowlanych i betonów oraz do budowy dróg.

Kruszywa naturalne – kruszywa pochodzenia mineralnego, rozdrobnione w wyniku erozji skał lub uzyskiwane przez mechaniczne rozdrobnienie skał litych, występujące w przyrodzie w postaci luźnych okruchów skalnych. Mogą być uszlachetniane w wyniku przesiewania i płukania (usuwanie zanieczyszczeń pylistych – ziaren wielkości do 0,05 mm). Można pozyskać je przez wydobycie z dna rzek, jezior lub kopalni piasku i żwiru, gdzie metodą odkrywkową pozyskuje się potrzebny materiał. Kruszywa naturalne dzielą się na:

  • żwirowe
  • łamane – otrzymywane się przez mechaniczne rozdrobnienie skał.

Kruszywa sztuczne:

  • pochodzenia mineralnego, uzyskane w wyniku termicznej bądź innej modyfikacji odpowiadają kruszywom sztucznym według PN-86/B-23006;
  • kruszywa z recyklingu – pochodzenia mineralnego, uzyskiwane w wyniku przeróbki nieorganicznych materiałów, uprzednio stosowanych w budownictwie

Ze względu na uziarnienie kruszywa dzieli się na:

  • drobne – o wymiarach ziaren D mniejszych lub równych 4 mm;
  • grube – o wymiarach ziaren D co najmniej 4 mm oraz do co najmniej 20 mm;
  • wypełniacze – kruszywo, którego większość przechodzi przez sito 0,063 mm;
  • kruszywa naturalne (mieszanka) – pochodzenia lodowcowego lub rzecznego o uziarnieniu 0–8 mm;
  • kruszywa o uziarnieniu ciągłym – kruszywa będące mieszanką kruszyw grubych i drobnych w Polsce o uziarnieniu od 0–63 mm.

Piasek – skała osadowa, luźna, złożona z niezwiązanych spoiwem ziaren mineralnych, przede wszystkim kwarcu. Wielkość ziaren waha się zależnie od przyjętej klasyfikacji od 0,05 lub 0,063 do 2 mm, gęstość ziaren piasku kwarcowego wynosi około 2,62 g/cm 3 . Piaski są najczęściej występującą luźną skałą osadową. Jego złoża znajdują się na znacznym obszarze Polski. Wraz z innymi składnikami tworzy gleby. Pod wpływem oddziaływania wody i wiatru piasek tworzy formy akumulacyjne takie jak wydmy, wały piaszczyste, rewy, odsypy boczne, łachy, zmarszczki, antydiuny, fale piaszczyste, wstęgi piaszczyste i inne. Pod wpływem procesów diagenezy i  lityfikacji  piasek może przejść w skałę osadową zwięzłą, nazywaną piaskowcem, a w przypadku piasków kwarcowych następnie wskutek metamorfizmu w kwarcyt.

Piasek do celów gospodarczych wydobywany jest metodą odkrywkową w kopalniach zwanych piaskowniami (i żwirowniami), jest również pozyskiwany przy pogłębianiu rzek, kanałów żeglugowych na obszarach jezior i mórz itp. Wykorzystywany jest m.in. do wyrobu szkła, a w budownictwie jako składnik betonu, zapraw murarskich, tynków.


Żwir – okruchowa skała osadowa o luźnej postaci, złożona z różnych skał i minerałów o średnicy większej niż 2 mm, do nawet kilku centymetrów. W budownictwie żwirem nazywane jest kruszywo naturalne o frakcji do 63 mm. Żwir może być pochodzenia m.in. morskiego, rzecznego, jeziornego, polodowcowego. Jego ziarna są zwykle zaokrąglone. Żwir zalicza się do skał osadowych okruchowych, ponieważ zbudowane są z drobnych okruchów, które oddzieliły się od innych skał. Gdy ziarna te nie są zlepione spoiwem, są to skały okruchowe luźne.

Żwiry morski i rzeczny powstają przez rozdrabnianie skał o dno. Żwiry należą do młodszych utworów. Pokłady żwiru, dochodzące nawet do kilkudziesięciu metrów, świadczą o dużych zmianach poziomu mórz.
W Polsce pozyskiwany z wydobycia na żwirowniach i z pogłębiania rzek. Na zachodzie Europy powszechne jest pozyskiwanie żwiru z dna morskiego. Żwir używany jest jako składnik betonów towarowych oraz jako materiał do podbudowy dróg, a także jako wsad do mas bitumicznych i czasem nawierzchni.


Pospółka – materiał sypki lub kawałkowy niesortowany (np. węgiel, kruszywo budowlane). Pospółka to jednocześnie grunt rodzimy mineralny zbliżony do piasku i żwiru. Materiał ten określony jest normą PN-B-02480:1986 i charakteryzuje się zawartością sumy frakcji żwirowej i kamienistej pomiędzy 10 a 50% ( 50 % ≥ f k +f ż  > 10 % ). W przypadku występowania frakcji iłowej w ilości ponad 2% (f i  > 2 %), określa się taki materiał jako pospółkę gliniastą. Uziarnienie graniczne pospółki od 0,075 mm do 63 mm. Pospółka ze względu na dobre właściwości filtracyjne, mechaniczne i dużą nośność – jest materiałem często wykorzystywanym w budownictwie jako podbudowa pod fundamenty, w drogownictwie do wykonania warstw odsączających nasypów drogowych (współczynnik filtracji k> 8 m/dobę) i w pokrewnych dziedzinach.

Ziemia – jednorodne lub skomponowane z wielu składników podłoże, przygotowane specjalnie dla określonych upraw ogrodniczych, np. ziemia kompostowa, ziemia torfowa, ziemia liściowa. W produkcji szklarniowej występuje ziemia szklarniowa, tj. utwór powstały z wierzchniej warstwy skorupy ziemskiej, odizolowany od czynników pogodowych i uzupełniony znacznymi dodatkami często niekonwencjonalnych materiałów organicznych i mineralnych. W ziemi szklarniowej zachowany jest stały kontakt z warstwami i poziomami genetycznymi znajdującymi się poniżej silnie zmienionych poziomów próchnicznych. Są to ziemie z warstw uprawnych pól, łąk, pastwisk i ugorów (ziemia polowa, ogrodowa i darniowa).

Tłuczeń, szuter, szaber – rodzaj kruszywa naturalnego łamanego ze skały. Jego ziarna charakteryzuje szorstka powierzchnia; kształtem zbliżone są do ostrosłupa lub sześcianu.


Wyróżniamy następujące frakcje:

  • kliniec – frakcja 4– 31,5 mm
  • tłuczeń – frakcja 31,5 – 63 mmm
  • mieszanka – frakcja 0 – 31,5 mm
  • mieszanka – frakcja 0 – 63 mm
  • kamień łamany – frakcja 63-130 m

Wykorzystywany do produkcji betonów oraz do nawierzchni drogowych i kolejowych. Kruszywo betonowe (kruszony beton) – frakcji 0-63 mm idealny na utwardzenie, podbudowę dróg i placów, klinuje się idealnie tworząc bardzo mocną a jednocześnie przepuszczalną podbudowę np. pod kostkę brukową.

Grys – kruszywo łamane stosowane do budowy dróg (betony asfaltowe, mieszanki mineralno- asfaltowe) na warstwy ścieralne, wiążące i wyrównawcze, oraz w budownictwie (produkcja betonów do B50).

Wydobycie żwiru, piasku

Wydobycie żwiru, piasku

Piasek – skała osadowa, luźna, złożona z niezwiązanych spoiwem ziaren mineralnych, przede wszystkim kwarcu. Wielkość ziaren waha się zależnie od przyjętej klasyfikacji od 0,05[1] lub 0,063[2] do 2 mm, gęstość ziaren piasku kwarcowego wynosi około 2,62 g/cm3.

Piaski są najczęściej występującą luźną skałą osadową. Jego złoża znajdują się na znacznym obszarze Polski. Wraz z innymi składnikami tworzy gleby. Pod wpływem oddziaływania wody i wiatru piasek tworzy formy akumulacyjne takie jak wydmy, wały piaszczyste, rewy, odsypy boczne, łachy, zmarszczki, antydiuny, fale piaszczyste, wstęgi piaszczyste i inne. Pod wpływem procesów diagenezy i lityfikacji piasek może przejść w skałę osadową zwięzłą, nazywaną piaskowcem, a w przypadku piasków kwarcowych następnie wskutek metamorfizmu w kwarcyt.

Piasek do celów gospodarczych wydobywany jest metodą odkrywkową w kopalniach zwanych piaskowniami (i żwirowniami), jest również pozyskiwany przy pogłębianiu rzek, kanałów żeglugowych na obszarach jezior i mórz itp.

Wykorzystywany jest m.in. do wyrobu szkła, a w budownictwie jako składnik betonu, zapraw murarskich, tynków

Typy piasku

Pod względem składu mineralnego wyróżnia się piaski:

  • kwarcowe (główny składnik: kwarc SiO2) (najpowszechniejsze ze względu na stosunkowo dużą odporność chemiczną i mechaniczną kwarcu)
  • wapienne lub węglanowe (główny składnik: kalcyt, rzadziej aragonit CaCO3)
  • polimineralne (różne minerały, np. produkty wietrzenia innych skał)
  • wulkaniczne (główny składnik: pyły i popioły wulkaniczne, okruchy szkliwa)
  • Oprócz tego w piaskach znajdować się mogą domieszki miki (łyszczyków), chlorytów, glaukonitu, węgla, substancji humusowych itp.

Pod względem składu granulometrycznego wyróżnia się piaski:

  • w gleboznawstwie: luźne, słabogliniaste, gliniaste;

w geotechnice i gruntoznawstwie:

  • według Polskich Norm : grube, średnie, drobne i pylaste w ramach gruntów niespoistych (sypkich) i piaski gliniaste w ramach gruntów spoistych;
  • według norm europejskich: grube, średnie i drobne (z możliwym dalszym uszczegółowieniem).

W zależności od rodzaju czynnika transportującego i obrabiającego materiał skalny rozróżnia się piaski m.in.:

  • rezydualne – nieprzemieszczone zwietrzeliny piaszczyste skał
  • morskie
  • rzeczne – ziarna połyskujące i średnio obtoczone
  • fluwioglacjalne (polodowcowe) – ziarna kanciaste o niskim stopniu obtoczenia
  • eoliczne (toczone przez wiatry) – ziarna dobrze wyselekcjonowane, o wysokim stopniu obtoczenia; powierzchnia ziaren mocno porysowana